انجیر و خواص آن چیست
انجیر،انجیر خوراکی یا شال انجیر (نام علمی: Ficus carica) گونهای آسیایی از گیاهان گلدار خانواده انجیران است این درخت بومی خاور میانه و آسیای غربی است.
انواعی که در باغبانی برای مصرف میوهٔ آن مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از فیکوس کاریکا، فیکوس پالماتا و فیکوس پودوکاریکا. فیکوس کاریکا همان انجیر معمولی است که به عنوان میوه مورد استفاده قرار میگیرد؛ ولی فیکوس پالماتا و فیکوس پودوکاریکا بیشتر برای تلقیح انواع انجیر خوراکی کاشته میشوند.
از انجیر میتوان در تهیه مربا، بستنی، یا به شکل تازه استفاده کرد. میوه آن به شکل خشک، تازه، کمپوت، مربا، آرد و مارمالاد به مصرف میرسد. از آنجایی که نگهداری و انتقال میوه تازه انجیر بسیار دشوار میباشد بیشترین استفاده آن به صورت فرآوری شده میباشد. سرکه انجیر نیز دارای طعم شیرین و دلچسبی میباشد که برای انواع ترشی و سالاد استفاده میگردد.
شهرستان استهبان استان فارس بزرگترین تولیدکننده انجیر دیم در جهان است که محصول آن از کیفیت و مرغوبیت خاصی برخوردار است. گفته میشود که قدمت برخی از درختان انجیر این شهر به بیش از ۴۰۰ سال میرسد این گونه انجیر در متون علمی با نام «رقم سبز استهبان» شناخته میشود که در لفظ عموم نیز رایج است.
به دنبال رونق بازار صادرات انجیر خشک از نیمه دهه ۸۰ به این سو، انجیر مرزهای جغرافیایی شهرستان استهبان را درنوردید و ابتدا عملیات کاشت آن در شهرهای همجوار و سپس در دیگر شهرهای استان فارس و کشور رواج یافت. نی ریز، آباده طشک، خرامه، داراب، فسا، کازرون و میمند از جمله تولیدکنندگان این گونه در استان فارس هستند.
استهبان مرکز بازرگانی و صادرات انجیر خشک کشور است که هر ساله تولیدکنندگان از اقصی نقاط کشور محصولات خود را در اختیار بازرگانان این شهر قرار میدهند.
اصل و قدمت گیاه
وطن اصلی درخت انجیر در دنیای قدیم یعنی اروپا- آسیا در نواحی مدیترانه و در ایران به ویژه نوع خودرو یا کوهستانی آن که به انجیر کوهی و در استهبان به «کَل انجیر» نامور است بسیار قدیمی است. یکی از رویشگاههای انجیر خودرو یا کوهی قهستان و جنوب خراسان و منطقه زیبد است. آثار این درخت در آخر عهد دوم (کرتاسه) دیده شده و در عهد چهارم در اطراف دریای مدیترانه مورد کشت قرار گرفتهاست. در مصر از ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح کاشت درخت انجیر مرسوم بودهاست.
یهودیان قدیم نیز درخت انجیر را میشناختهاند و از یک نوع انجیر که فیکوس سیکوروس میباشد در تورات یاد شدهاست. یونانیان قدیم نوع اصلاح شده این درخت را تحت نام انجیر آتیک (Attic) میشناختهاند و رومیها این درخت را با معتقدات مذهبی خود مخلوط کرده آن را نشانه سعادت و پیشرفت و ترقی روزافزون میدانستهاند. در قرآن نیز، به این میوه سوگند یاد شده و سورهای به نام این میوه نامگذاری شدهاست.
مشخصات گیاهشناسی
برگ درخت انجیر پنجهای و دارای ۳ تا ۵ لوب میباشد. قسمتی که به اسم میوه انجیر معروف است و مورد تغذیه انسان قرار میگیرد در حقیقت میوه نیست بلکه زائده مجوفی است که گلهای انجیر به تعدادی زیاد در داخل آن قرار گرفتهاند و مواد قندی در این زایده یا رسپتاکل جمع میشود. گلهای نر و گلهای ماده درخت انجیر از یکدیگر جدا ولی روی یک پایه یعنی در داخل رسپتاکل واقع شدهاند و به عبارت دیگر درخت انجیر گیاهی است یک پایه.
اگر میوه انجیر را باز کنیم و به شکل یک سطح درآوریم گلهای نر که حامل دانه گرده هستند و در کنار و به طرف خارج صفحه واقع شده و گلهای ماده که حامل تخمدان و در صورت تلقیح شدن حامل بذر خواهند بود در وسط صفحه قرار دارند. تلقیح گلهای ماده انجیر به وسیلهٔ حشرات مختلف که مهمترین آنها حشرهای بسیار کوچک از خانواده کالسیدیده میباشد انجام میگیرد.
بزرگترین تولیدکنندگان انجیر در جهان
ترکیه بزرگترین تولیدکنندهٔ انجیر در جهان با تولید بیش از ۲۵ درصد در جهان است. پس از ترکیه، سوریه با بیش از ۱۵ درصد، مراکش ۱۱ درصد، الجزایر بیش از ۹ درصد و ایران با ۸٫۵ درصد در رتبههای بعدی قرار دارند.
در سال ۲۰۱۷ تولید جهانی انجیر نزدیک به ۱٫۱۵ میلیون تن بودهاست که ترکیه با ۲۶٪ تولید در صدر تولیدکنندگان انجیر آبی و غیر خشک (تازه) قرار دارد. این کشور به همراه مصر و مراکش ۵۴٪ انجیر آبی و غیر خشک جهان را تولید میکنند. «آمارهای ارایه شده دارای ابهام است. باتوجه به وجود رقمهای مختلف انجیر در سراسر دنیا که به صورت دیم یا آبی کشت میشوند و عرضه برخی به صورت تازه و برخی دیگر به صورت خشک صورت میپذیرد و از سوی دیگر کیفیت محصول و بازار آنها تفاوت فاحشی با یک دیگر دارد، به نظر میرسد که آمار ارایه شده از دقت لازم برخوردار نیست». | colspan=”2″ |
آب و هوای مطلوب برای درخت انجیر
به همان اندازه که درخت انجیر به گرمای زیاد مقاوم است نسبت به سرما مخصوصاً در دوره جوانی حساس است و سرما یک عامل محدودکننده در کاشت این درخت میباشد. اثر گرما و رطوبت در میوه انجیر نسبت به نوع مصرف میوه متفاوت است. انجیرهایی که برای کنسرو یا در شیرینیپزی مصرف میشود در هوای مرطوب محصول مرغوبتری میدهد تا در هوای گرم و خشک و برعکس میوه درختان انجیری که در هوای خشک و نسبتاً گرم کاشته شدهاند برای تهیه انجیر خشک مرغوبتر است تا آنهای در هوای مرطوب عمل آمدهاند.
باران در موقع تلقیح بسیار مضر است و مقدار محصول را به مقدار قابل توجهی کم میکند. در نواحی مرطوب میوه درشت میشود و دم آن طویل میگردد ولی مقدار شیرینی میوه کم میشود در هوای خشک و گرم دم میوه کوتاه شده گاهی به کلی از بین میرود اما اندازه میوه کوچک و مقدار شیرینی آن زیاد است.
زیستگاه
درخت انجیر معمولی از زمانهای قدیم کشت میشدهاست و در مناطق خشک و آفتابی دارای خاک عمیق و تازه و در نقاط صخرهای با ارتفاع تا ۱۷۰۰ متر بالاتر از سطح دریا، به صورت وحشی رشد میکند. انجیر معمولی خاک نسبتاً متخلخل و با زهکشی آزاد را ترجیح میدهد و میتواند در خاک دارای مواد مغذی اندک رشد کند. برخلاف سایر گونههای انجیر، انجیر معمولی همیشه به گردهافشانی توسط زنبور یا از درخت دیگر نیاز ندارد، اما میتوان توسط زنبور انجیر این درخت را برای تولید بذر گردهافشانی کرد.زنبور انجیر برای گردهافشانی در کشورهای سردسیر مانند انگلستان وجود ندارد. این گونه در مناطق پراکندهای در آسیا و آمریکای شمالی با طبیعت سازگاری پیدا کرده و بومی شدهاست.
هرس درخت انجیر
مانند سایر گیاهان هرس این درختان برای سلامتی آنها لازم است. این سبب بزرگتر شدن میوه میشود. درخت انجیر را در فصل پاییز بعد از اولین سرمازدگی هرس کنید. گیاهان را به منظور رشد بیشتر و کنترل اندازه هرس کنید. برای بهتر شدن میوهها باید هرس درست و اصولی انجام شود که باعث رشد بیشتر تنه درخت و جلوگیری از تنش خشکی در مناطق گرم
خاک مطلوب درخت انجیر
درخت انجیر را در انواع مختلف خاک از شنی سبک تا رسی سخت میتوان کاشت. در اراضی شنی سبک خطر حمله کرمهای لولهای بسیار زیاد است. بهترین خاک برای کاشت این درخت اراضی لیمونی است. در این نوع اراضی میوه دادن درخت به علت رشد زیاد شاخ و برگ دو یا سه سال به تأخیر میافتد.
ازدیاد درخت انجیر
درخت انجیر را با انواع مختلف و روش تکثیر نباتات چه جنسی و چه غیر جنسی میتوان زیاد کرد. در ازدیاد به وسیلهٔ بذر هیچگاه درخت جدید شبیه به پایه مادری نخواهد بود و به همین جهت نیز جز برای تحقیقات علمی و پیدا کردن انواع جدید از این طرز ازدیاد استفاده نمیکنند. برای ازدیاد درخت انجیر از نظر ایجاد باغ به منظور بهرهبرداری فقط از طرق مختلف غیر جنسی استفاده میشود.
طرق مختلف غیر جنسی که بیشتر در تکثیر درخت انجیر بکار میروند عبارتند از: قلمه، پاجوش، خواباندن شاخه و پیوند. بین این طرق، ازدیاد به وسیلهٔ قلمه بیش از سایر روشها مورد استفاده قرار میگیرد. در ازدیاد درخت انجیر به وسیلهٔ قلمه باید از درخت سالم و قوی و شاخه رسیده انتخاب و تهیه شود.
برخی از انجیرها ماده و برخی دیگر نر هستند، بنابراین تولیدمثل آنها از طریق گردهافشانی انجام میشود که برای این کار به نژاد خاصی از زنبورهای وحشی ماده وابسته هستند. زنبور ماده روزنه بسیار نازکی در میوه انجیر ایجاد میکند تا وارد آن شود. این روزنه به قدری تنگ است که زنبور بالهای خود را از دست داده و داخل انجیر به دام میافتد.
اگر انجیر نر باشد، زنبور شروع به تخمگذاری درون آن میکند. تخمها به لارو و سپس به زنبور تبدیل شده و از انجیر خارج شده و گردهها را با خود حمل میکنند. اگر زنبور وارد یک انجیر ماده شود، قادر به تخمگذاری نیست، گردهافشانی از طریق روزنه ایجاد شده انجام میشود و زنبور ماده در تنهایی میمیرد. خوشبختانه انجیر ماده آنزیمی تولید میکند که قادر به هضم کامل بدن زنبور است؛ بنابراین دانههای درون انجیر زنبور و حشره نیستند، بلکه دانههای این میوه هستند.
آفات و بیماریهای درخت انجیر
از انواع آفات درخت انجیر: سیمتیس نمورانا، هسپروفانس گریزئوس، سفیدک انجیر، موزائیک انجیر، شکاف خوردن میوه انجیر و بیماری ترشیدگی میوه انجیر.
- زغالک: گروهی از بیماریهای قارچی که باعث لکههای سیاه و قهوه ای بر روی برگها میشود و در نهایت باعث زرد شدن و افتادن برگ میشود. با قارچکش درمان میشود.
- زنگ زدگی انجیر: روی برگها لکههای مسی رنگی شکل میگیرد که به مرور بزرگتر میشود. ممکن است برگها ریزش کنند. زنگ زدگی انجیر را میتوان با قارچکشهای پایه-مسی درمان کرد.
- موزاییکی شدن انجیر: این آفت توسط نوعی ویروس شکل میگیرد که باعث تشکیل طرحهایی موزاییکی شکل بر روی برگها میشود. این ویروس توسط هیرهها (مایتها) منتقل میشود و تنها راه درمان آن استفاده از هیرهکشهاست
- اِندوسپسیس: این قارچ توسط زنبور انجیر که وارد میوه سبز شده تا تخمگذاری کند منتقل میشود. وقتی زنبور داخل انجیر میمیرد، قارچ داخل بدن آن رشد میکند. درخت باید نابود شده و خاک اطراف با قارچکش سمپاشی شود. تا ۱۲ ماه نباید به جای آن درخت دیگری کاشت.
- اسپرگیلوسیس: نوعی قارچ است گوشت داخل انجیر سبز و سپس پودر شود. اگر درمان نشود میوههای رسیده فاسد میشوند و برگهای درخت میریزد. درمان آن مانند اندوسپسیس است.
- آفاتهای حشرهای: حشرهها میتوانند مانند قارچها و ویروسها برای درخت مضر باشند. این افتها شامل گونههای مختلفی از سوسکها، هیره عنکبوتی، مگس سرکه و نماتدها میباشند.
- انجیر میوهای شیرین و بسیار مغذی با خواص بسیاری است که موطن اصلی آن آسیای غربی و کشورهای اطراف مدیترانه است. درخت آن ارتفاعی بین ۳ تا ۹ متر و برگهایی پنجهایشکل دارد. انجیر از خانوادهی توتهاست، نسبت به سرمای شدید حساس است و بیشتر در مناطق معتدل و نیمه گرم کاشته میشود.
انجیر از صدها سال قبل بهعنوان درمان طبیعی بسیاری از بیماریها به کار میرود. انجیرها که به خاطر طعم شیرین، ملایم و کاربردهای متعددشان مورد توجه قرارگرفتهاند، جزو خوراکی های کم کالری و فاقد چربیاند. یک عدد انجیر بزرگ تازه فقط ۴۷ کالری دارد. اگر میخواهید وزن کم کنید، مصرف انجیر (در حد اعتدال) جایگزین مناسبی برای میان وعدههای ناسالم است.
مواد معدنی و ویتامینهای سرشار موجود در انجیر، بهتنهایی یک دلیل عالی برای گنجاندن آن در رژیم غذایی روزانهتان است. پیشنهاد میکنیم با ما در سایت غفاری دایت همراه باشید تا بیشتر با خواص این میوه بهشتی آشنا شوید.
خواص انجیر تازه
فواید انجیر تازه و انجیر خشک متفاوت است. انجیر یکی از غنیترین منابع گیاهی انواع ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن است، از جمله:
ویتامین A، ویتامین C، ویتامین K، ویتامینهای گروه B، پتاسیم، منیزیم، زینک، مس، منگنز و آهن.
مواد معدنی و ویتامینهای سرشار موجود در انجیر، بهتنهایی یک دلیل عالی برای گنجاندن آن در رژیم غذایی روزانهتان است. از جمله خواص انجیر خشک برای مردان و زنان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- خاصیت انجیر برای کاهش فشارخون: انجیر منبع خوب پتاسیم است که پتاسیم، عنصری است که برای کنترل فشارخون به کار میرود. کمبود پتاسیم، مخصوصا وقتیکه غذاها دارای مقدار زیادی سدیم (نمک) باشند، میتواند موجب بالا رفتن فشارخون شود.
- خاصیت انجیر برای بالابرنده تراکم استخوان: انجیر دارای مقدار زیادی کلسیم میباشد. کلسیم موجود در انجیر به همان اندازه کلسیم موجود در شیر میباشد. کلسیم، بهعنوان بالابرنده تراکم استخوان شناختهشده است. به علاوه، پتاسیم موجود در انجیر، دفع ادراری کلسیم را کاهش میدهد. پس انجیر یکی از بهترینها برای افزایش تراکم استخوان میباشد و از پوکی استخوان جلوگیری میکند.
- خاصیت انجیر برای جلوگیری از ضعف عضلات: مطالعات نشان داده است که افرادی که روزانه 3 عدد یا بیشتر میوه مصرف میکنند، ضعف و انحطاط عضلانی کمتری دارند.
- خاصیت انجیر برای انجیر منبع خوبی از منیزیم نیز میباشد.
- خاصیت انجیر برای ملین و ضد یبوست است.
- خاصیت انجیر برای به بهبود سرفه و نفس کشیدن راحت کمک میکند.
- خاصیت انجیر برای انجیر تازه مقدار کمی ویتامین C دارد و بهترین منبع (نسبت به دیگر میوهها) ویتامین B6 میباشد.
- خاصیت انجیر برای انجیر برای افراد دارای کلسترول بالا و اسید اوریکاسید بالا، بسیار مفید است.
- خاصیت انجیر برای تشنگی را از بین میبرد.
- خاصیت انجیر برای انجیر بهعنوان دارویی برای تولید انرژی و قوی شدن به کار میرود.
- خاصیت انجیر برای از سرطان روده جلوگیری میکند. انجیر جلوی رشد سلولهای سرطانی را میگیرد.
- خاصیت انجیر برای امگا 3 و امگا 6 دارد. پس برای سیستم اعصاب، مغز و قلب بسیار مفید میباشد.
- خاصیت انجیر برای انجیر برای بهبود سردرد، دنداندرد، تهوع، تب، نقرس، گوشدرد، سوختگی، معده درد، ورم چرکی (آبسه)، بیماریهای ریوی و بیماریهای مقاربتی مفید است.
خواص انجیر خشک شده
انجیر خشک هم مانند انجیر تازه خواص و فواید زیادی دارد. خواص انجیر خشک شامل:
- سرشار از فیبر: انجیر خشک منبعی خوبی از فیبرهای محلول است که کمک میکند تا مدت طولانی سیر بمانید و یبوست را نیز درمان میکند.
- انجیر خشک سرشار از ویتامینها و مواد معدنی حیاتی: انجیر سرشار از ویتامینهای A،B1، B2 منگنز، پتاسیم، منیزیم، مس، آهن و فسفر است. سطح بالای پتاسیم و سطح پایین سدیم برای افرادی که دارای فشار خون بالای هستند مناسب است.
- انجیر خشک منبع خوب کلسیم: کلسیم بالای موجود در انجیر باعث افزایش سلامتی استخوانها میشود.
- انجیر خشک مؤثر در افزایش و تقویت سیستم ایمنی بدن: موسیلاژ بالای آن به درمان و محافظت از گلو درد کمک میکند.
- دفع استروژنهای مضر از بدن: هورمون بیشازحد استروژن در بدن ممکن است منجر به مشکلات یائسگی، سرطان تخمدان، پستان، رحم، افزایش وزن و تغییرات خلقوخوی شود که انجیر در از بین بردن چنین علائمی به بدن کمک خواهد کرد.
- حاوی آنتیاکسیدان های تقویتکننده مربوط بهسلامت: انجیرها حاوی یک نوع آنتیاکسیدان به نام فنول هستند که به کاهش ابتلا به بیماریهای قلبی و انواع مختلف سرطان کمک میکند.
- کمک به گوارش و هضم: انجیرها همچنین حاوی بتاکاروتن و بنزالدهید (ترکیبات ضد سرطان)، فلاونوئید و آنزیمهای گوارشی به نام فیسین هستند.
- انجیر خشک مؤثر در لاغری: انجیرهای خشک یک منبع عالی از فیبر مغذی هستند. اگر شما چربیدارید، پس مواد غذایی غنی از فیبر انتخاب مناسبی میباشد. ازآنجاییکه انجیرها میزان بالایی از فیبر طبیعی دارند برای مدیریت وزن بسیار مفید خواهند بود.
- ایمنسازی بدن در برابر سرطان پستان با انجیر خشک
- انجیر خشک مناسب برای داشتن موهای بلند و سالم
مضرات انجیر خشک شده
همانطور که گفته شد انجیر خشک و تازه فواید بیشماری برای بدن دارند و حاوی ویتامینها و مواد معدنی فراوانی هستند. مصرف این میوه پرخاصیت برای برخی از افراد مناسب نیست و مشکلاتی را برای آنها به وجود میآورد که در اینجا به برخی از این مضرات انجیر خشک اشاره میکنیم.
- مشکلات معده: کسانی که بیشازحد از انجیر استفاده میکنند، دچار مشکلات معده شده و معده آنها سنگین میشود و درد میگیرد. گرچه انجیر برای افراد دچار یبوست مفید است اما مصرف زیاد آن در برخی افراد موجب درد معده آنها میشود.
- نفخ: انجیر بهجز درد معده موجب نفخ شکم نیز میشود.
- اختلال در جذب کلسیم: در انجیر اگزالاتی وجود دارد که سبب اختلال در جذب کلسیم در بدن میشود. مصرف بیشازحد انجیر منجر به کمبود کلسیم در بدن و موجب ضعف استخوانها و بیماریهای دیگر مربوط به کمبود کلسیم میشود.
- خونریزی و کم خونی همولیتیک: طبع انجیر گرم است و ممکن است باعث خونریزی شود. مصرف بیشازحد انجیر موجب خونریزی شبکیه، خونریزی مقعد و خونریزی جزئی واژن میشود. کمخونی همولیتیک نیز از دیگر عوارض مصرف بیشازحد انجیر است.
- مشکلات کلیوی یا کیسه صفرا: افرادی که مشکلات کلیوی یا کیسه صفرا دارند، بهتر است انجیر مصرف نکنند زیرا انجیر دارای اگزالاتهای مضر هستند. مصرف انجیر شرایط این افراد را بدتر میکند. مصرف زیاد انجیر به طحال آسیب میرساند، طحال وظیفه تولید گلبولهای سفید را بر عهده دارد.
- تداخل با داروهای رقیقکننده خون: ویتامین K یک رقیقکننده خون طبیعی است که به مقدار فراوان در انجیر خشک و خام وجود دارد. در صورت مصرف داروهای رقیقکننده خون مانند وارفارین ، بهتر است کمتر انجیر مصرف کنید زیرا باید ویتامین k را بهاندازه نگهدارید.
- اسهال و نفخ شکم
- آسیب به کبد: مصرف انجیر برای کبد مضر است بنابراین افراد دارای کبد ضعیف، باید انجیر را با گردو مصرف کنند.
- مشکلات روده: دانههای موجود در انجیر به دلیل هضم سخت ممکن است موجب انسداد در روده شود. این دانههای سخت بهراحتی هضم نمیشوند و شما را دچار مشکلات روده میسازند که یکی از خطرناکترین عوارض جانبی انجیر است.
- آلرژی و حساسیت
خواص برگ انجیر
خواص برگ انجیر گوناگون است، مصرف برگ انجیر برای درمان التهاب، آبسه، گوش درد، تب و افزایش طول عمر کبد بسیار مفید است. برگ انجیر دارای سطح بالایی از آلکن هاست که باعث نرمال شدن سطح pH بدن میشود. علاوه بر این برگ انجیر، خاصیت انرژیزایی و ملین دارد و به کاهش چربی و قند هم کمک میکند. برگ انجیر، ترد است و شیره آن برخی اوقات بهعنوان مکملی برای قند استفاده میشود. از برگ انجیر در طب سنتی هم کاربرد زیادی دارد.
- برگ تازه انجیر برای التیام جراحات و زخمها و جوش خوردن سریع زخمهای سطحی مؤثر است؛ بنابراین میتوان روی زخمهای سطحی برگ تازه را به مدت کم بگذارید.
- برای درمان بواسیر دردناک و متورم، از برگ درخت انجیر استفاده میشود.
- برای برطرف کردن ورمهای بدن، برگ انجیر را روی موضعهای ورمکرده قرار دهید.
- دمکرده برگهای درخت انجیر، برای تسکین و درمان سرفه مفید است.
- جوشانده ساقههای جوان درخت انجیر، آب اضافی را از بدن خارج میکند.
- برای درمان درد شکم، جوشانده برگ درخت انجیر را استفاده کنید